Kind mijn Kind | Child my Child | Kind mein Kind
KUNSTENAARS: THEO DERKSEN & ERNST JANSZ & JOS WIGMAN CURATOR: WILLEM JANSEN
Theo Derksen - storytelling & design
THE MAKING OF KIND, MIJN KIND
SREBENICA
Beelden uit een documentaire over Srebrenica in 2008 raken de fotograaf Theo Derksen diep. Ze roepen de vraag op naar de relatie tussen macht en onmacht, naar daders en slachtoffers. Deze vraag geeft een sterk déja- vu gevoel voor de kunstenaar en brengt Theo Derksen naar Auschwitz. Niet dat hij daar direct de bron van het kwaad kan traceren, maar wel de omvang van de gevolgen van dat kwaad. Juist de Holocaust is in ons collectief geheugen gegrift, omdat daarbij zoveel slachtoffers zijn gevallen. Joden, zigeuners, verzetstrijders, homosexuelen, en anderen. De tocht naar Auschwitz leidt naar een breed spoor van tomeloze wreedheid in het verleden, terwijl de beelden uit Srebrenica voor de actualiteit staan. Nog steeds wreed, gewelddadig en met opnieuw daders en slachtoffers op basis van een onevenwichtige verhouding tussen macht en onmacht.
OMZWERVINGEN NAAR AUSCHWITZ
Theo Derksen onderneemt meerdere reizen door Polen en Duitsland om uiteindelijk in Auschwitz uit te komen. De op deze reizen gemaakte foto's geven hem nog geen antwoord op de vraag naar macht en onmacht en de relatie tussen dader en slachtoffer.
SOBIBOR.
Tijdens een van zijn reizen ontmoet Theo Derksen Thomas Blatt die in Sobobor aanwezig was voor een BBC documen-taire over zijn herinneringen. Tijdens een pauze heeft Theo enige tijd met hem over zijn ideeën omtrent zijn project van gedachten kunnen wisselen. Deze ontmoeting sterkte Theo Derksen door te gaan met zijn project.
Thomas Blatt.
AUSCHWITZ
Om als kunstenaar de vraag naar macht en onmacht, slachtoffer en dader te doorgronden, vraagt Theo Derksen naar bestaande foto’s van slachtoffers in Auschwitz. Hij wilt de emoties in het gelaat van de slachtoffers tonen. Dat staat ook uitvoeriger te lezen in de door de kunstenaar beschreven MOTIEVEN voor zijn inbreng in het Gesamtkunstwerk Kind, mijn kind.
Auschwitz dorp en kamp.
Nachtopname
Auschwitz
Uitzicht uit het raam van het fotoarchief geeft zicht op de plaats waar het orkest speelde
SLACHTOFFERS IN BEELD
Het verkrijgen van de foto’s met medewerking van het documentatie-centrum in Auschwitz is een zorgvuldig en respectvol proces geweest. Geen directe verbinding mag meer mogelijk zijn tussen personen op de vrij te geven foto’s en nabestaanden. Dit voorkomt een onethisch gebruik van materiaal en bovenal onnodig leed voor mogelijk direct betrokkenen.
Bij de bewerking van meerdere oorspronkelijke foto’s van slachtoffers uit Auschwitz kiest Theo Derksen voor het accentueren van de ogen, neus en mond in ieder nieuw gemaakt portret op basis van het bestaande materiaal.
Theo Derksen selecteert na uitvoerig overleg met de beheerders van het archief uit een selectie van een 60 tal reproducties van de originele foto's een 38 tal portretten waarbij het uitgangspunt de emotie van de gefotografeerde gevangenen was. Hij bewerkt de foto's tot een vierkant formaat.
DE DADER GEPORTRETTEERD
Met de in beeld gebrachte slachtoffers wordt de vraag naar het gezicht van de dader prangend. Die vraag wordt beantwoord door de schilder Jos Wigman. Samen met Theo Derksen begeeft hij zich naar Neurenberg. De plaats waar de oorlogsmisdadigers na de bevrijding in 1945 berecht zijn. De tijdens het Neurenberg-proces aanwezige Amerikaanse psychiater Goldensohn bezoekt regelmatig de gevangen gehouden verdachten en neemt interviews af. Onder anderen bij Joachim von Ribbentrop, voormalig minister van buitenlandse zaken in het kabinet van Hitler
Joachim von Ribbentrop
Jos Wigman maakt 12 portretten van Joachim von Ribbentrop. Een motief om juist hem te portretteren vindt Jos Wigman in het zo duidelijke opportunisme van deze schijnbare gentleman- Joachim von Ribbentrop. Lees verder onder motieven om meer te weten te komen over de wijze waarop Jos Wigman zich betrokken weet in het steeds verder ontwikkelde kunstwerk over macht en onmacht, slachtoffers en daders. Lees verder onder MOTIEVEN om meer te weten te komen over de wijze waarop Jos Wigman zich betrokken voelt in het steeds verder ontwikkelde kunstwerk over macht en onmacht, slachtoffers en daders.
MORPHEN
Tijdens het werkproces ziet Theo Derksen bij invoering van foto’s van de gemaakte werken in zijn computer hoe de beelden van slachtoffers (foto’s) en dader (schilderijen) in elkaar vloeien. De zo ontstane morphen vragen om een nadere bewerking in het Gesamtkunstwerk, dat artistiek-inhoudelijk eerst compleet wordt wanneer de musicus Ernst Jansz onder de gevonden morphen indringende pianomuziek laat klinken op een daartoe door hem voor Kind, mijn kind geschreven compositie.
Over zijn betrokkenheid bij het project, zegt Ernst Jansz:
‘omdat mijn vader in een Duits concentratiekamp heeft gezeten, had ik moeite met het het project. Ik ben erin meegegaan omdat ik vertrouwen had in de makers. Tijdens het opnemen van de muziek bij de beelden/morphen werd ik bevangen door een groot aantal emoties. Vooral verdriet’.
Lees verder onder MOTIEVEN
KIND MIJN KIND
De door de kunstenaars in de loop van meerdere jaren gerealiseerde kunstwerken worden in 2013/2014 samengebracht in het Gesamtkunstwerk Kind, mijn kind. Een titel die gebaseerd op de gedachte dat slachtoffers en daders altijd kinderen zijn van ouders en mogelijk weer ouders van een kind. Slachtoffers en daders, onmacht en macht keren steeds weer terug in tot aan vandaag voortdurende oorlogen en geweld. We kunnen daarbij denken aan Syrie, Afrika, Midden-Oosten en vele andere gebieden. Kind, mijn kind gaat dan ook over meer dan de verschrikkingen van Auschwitz.
SAMEN AAN HET WERK
Jos Wigman
Theo Derksen
Ernst Jansz
Willem Jansen
CONTEXT
Tijdens de ontwikkeling van het kunstwerk komt de volgende vraag op: in welke context kan de betekenis die Kind, mijn kind voor de makers heeft optimaal beleefd worden?
Voor het gezamenlijk beantwoorden van deze vraag, wordt Willem Jansen, curator beeldende kunst, gevraagd. Als curator voor Kind, mijn kind ontwikkelt hij een concept voor de presentatie. Het gaat daarbij om een uitbreiding van de reeds aanwezige cross-overs met toe te voegen poëzie. Zie ook cross-overs. Voorts ontstaat in samenwerking met derden een programma voor participatie door o.a. debat met studenten, deelname aan excursie op de tentoonstelling en de mogelijkheid tot het bijwonen van lezingen over Kind, mijn kind. Tenslotte wordt in het concept gekozen voor het uitbrengen van een CATALOGUS. In de catalogus is een uitvoerig ESSAY van de curator Kind, mijn kind opgenomen. In dit essay wordt de inhoudelijke context filosofisch uitgewerkt met de volgende centrale vraagstelling:
vanuit welk mensbeeld kijken we naar de portretten zoals in de foto’s (Theo Derksen) en schilderijen( Jos Wigman) verbeeld. Zijn het representaties van een wereldbeeld waarin mensen figureren als “good or bad guys”? Of herkennen wij de mens als een en dezelfde persoon, die afhankelijk van meerdere contexten zowel in de rol van slachtoffer als dader kan opereren ? Kortom, wat betekent deze indringende paradox, welke zo duidelijk in de morphen wordt verbeeld?
CROSS-OVERS
De liedtekst, gemaakt naar aanleiding van de strijd in Srebrenica door Ernst Jansz is onderdeel van de uiteindelijke presentatie van Kind, mijn kind, evenals een gedicht van Maarten van den Berg en een tekst van de kunstenaar Karin Hoevels-Dolman (getoonzet door de componist Sam David Wamper voor de opening van tentoonstelling Kind, mijn kind in Maastricht (mei 2016). Tevens te beluisteren onder OPENING 2016
DE OPBOUW
LITERATOUR
Bij de eerste presentatie van Kind, mijn kind nemen jongeren uit Duitsland en Nederland deel aan workshops op de locatie van de expositie en maken ter plekke zelf teksten, liederen en gedichten. Daarin reflecteren zij op de inhoud van de tentoonstelling Kind, mijn kind. De activiteiten van de jongeren zijn onderdeel van Literatour 2016, in Maastricht uitgevoerd door Tout Maastricht. Deze organisatie is in 2016 belangrijke partner geweest voor de participatie door jong en oud in de tentoonstelling Kind, mijn kind.
Literatuur - videoverslag
In overeenstemming met het hierboven beschreven concept is de beoogde tentoonstelling uitgegroeid tot een manifestatie met brede deelname door jong en oud. Het participatiemodel blijft ook uitgangspunt voor latere tentoonstellingen.
Op 8 mei 2016 heeft de opening van de eerste tentoonstelling plaats gevonden in gebouw M te Maastricht in het bijzijn van 200 belangstellenden.
Op 29 mei eindigt de tentoonstelling met ruim 700 bezoekers in drie weken tijd.
De eerste uitvoering van de tentoonstelling is mede mogelijk gemaakt door bijdragen van Tout Maastricht en het Kanunnik Salden Nieuwenhof fonds.
Inspelen van
Job Hubatka en Kimball Huigens
Inspelen van
Ernst Jansz
Instructies van
Sam Wamper, de componist
CONTACT: Willem Jansen | Curator Visual Arts | Art Mediation | M 0031 6 55 39 66 39 | wyl.jansen@gmail.com